​Ödemiş İlçesinde Kadın Çiftçilerle İpek Böceği Yetiştiriciliğinin Yeniden Canlandırılması Projesi

İzmir İli Ödemiş ilçesinde bulunan kadınların proje sayesinde yeniden ipek böceği yetiştiriciliğini canlandırması ve ülke ekonomisine katkıda bulunmalarının sağlanması.

Kadın Çiftçilerle İpek Böceği Yetiştiriciliği

İpek böceğinin anavatanı Çin olup  tarihde M.Ö. 2600 lü yıllara kadar dayanmaktadır. Rivayete göre Çin İmparatoru Hoang-Ti zamanında saray bahçesinde bir tırtılın dut yaprağı yediği ve ardından da kendi kozasını ördüğü gözlenir. Bu durum dönemin İmparator'unun dikkatini çeker, bu kurdun hayatının daha yakından incelenmesini emreder ve bu görevi, eşi Kraliçe She-Ling-She'ye verir. Kraliçe uzun zaman yaptığı tetkikler neticesinde bu kozadan ipek çekilebileceğini ve bunun da dokumacılıkta kullanılabileceğini tespit eder. Çin'de saygın bir uğraş olarak, yüzyıllar boyunca büyük bir gizlilik içinde yürütülen ipek böcekçiliği, ülkeye ün kazandırmış ve büyük bir gelir kapısı yaratmıştır. Çin, bu değerli hazineyi kaybetmemek için yüzyılllar boyunca birçok katı kurallar uygulamıştır. Bu sanatın ülke dışına çıkmasına göz yuman ya da yardım edenler bir dönem ölümle cezalandırılmıştır. 

M.S. 300 dolaylarında önce Japonya'da, daha sonra da Hindistan'da ipek böceği yetiştirilmeye başlanır. Bu sanat zaman içinde Asya'yı boydan boya aşıp Anadolu üzerinden Avrupa'ya uzanan, en önemli kervan yoluna "İpekyolu" adını vermiştir.

Yurdumuzda ise ipek böcekçiliği 1500 yıllık bir geçmişe sahiptir. Genellikle yardımcı bir tarım koludur. Büyük bir yatırımı gerektirmez. Ailede yaşlı, genç herkesin emeği değerlendirilir. 35-40 günlük bir uğraş sonunda oldukça iyi bir gelir getirir. İpek böceği yetiştiriciliği, dut ağacının yetiştiği her yerde yapılabilir.

İpek böceği yumurtaları Ülkemizde KOZABİRLİK tarafında, üretici sayısının yoğun olduğu bölgelere inficar ettirilmiş (kuluçka işlemi gerçekleştirilmiş) olarak verilmektedir. İpekböceği beslemek isteyen;  Ege ve Akdeniz bölgesindeki (İzmir, Muğla, Antalya, Hatay….Vb.) üreticilerin Nisan ayı başında, diğer bölgelerdeki üreticilere  ise Nisan ayı sonuna kadar inficar ettirilerek teslim edilir. İpek böceği yumurta talepleri KOZABİRLİK'E, BAĞLI KOOPERATİFLERE, TARIM VE ORMAN İL VE İLÇE MÜDÜRLÜKLERİNE veya üretim yapılan bölgelerde görevli personele bildirilir.

İpek Böceklerinin Yaşam Döngüsü

İpekböceğinin hayatında dört değişik dönem vardır. Bunlar sırası ile yumurta - larva (tırtıl) - krizalit ve kelebek dönemleridir. Besleme yönünden önemli olan dönem larva (tırtıl) dönemidir. Bu devre uygun şartlarda 26- 27 gün sürer. İpekböcekleri bu devrede dört kez deri değiştirerek beslenir ve büyürler. Deri değiştirme safhası (uyku) yaşa göre 24 ila 48 saat kadar sürer. Bu safhada ipekböcekleri yaprak yemez ve hareketsiz kalırlar.

İpekböceğinin uyku safhaları arasında kalan yem yediği sürelere yaş denir. Kuluçkadan 1. uykuya kadar geçen süreye 1. yaş, 1. ve 2. uykular arasında 2. yaş, 2. ve 3. uykular arasında 3. yaş, 3. ve 4. uykular arasında 4. yaş, 4. uykudan koza örmeye kadar olan süreye de 5. yaş denir.

İpekböceklerini yeknesak beslemek yani hepsine aynı zamanda koza ördürebilmek için uyku ve yaşları iyi takip etmek gerekir. Aksi halde askıya çıkma denilen koza örme devresi çok uzun bir zaman alır, buna bağlı olarak da hasat güçleşir.

 

İPEK BÖCEĞİ BAKIM- BESLEMEDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR​​​​​​​​​
YAŞBESLEME UYKUTOPLAM GÜN SAYISIYEM SAYISI GÜNDEKÜNE (ALT) TEMİZLEME ISI (°C)NEM (%)ALAN (m2)YEM BOYU (cm)
1.YAŞ4 GÜN 1 GÜN5 GÜN5 DEFA1 DEFA 26-28 °C75-801,5 m21 cm
2.YAŞ3 GÜN1 GÜN4 GÜN5 DEFA1 DEFA 26-28 °C75-803-4 m22 cm
3. YAŞ3 GÜN1,5 GÜN4,5 GÜN5 DEFA1 DEFA 26-28 °C75-806-8 m23 cm
4.YAŞ4 GÜN2 GÜN6 GÜN3 DEFA2 DEFA 24-26 °C60-7512-16 m2YAPRAK
5. YAŞ8-10 GÜNYOK8-10 GÜN3 DEFA4 DEFA 24-26 °C60-7525-30 m2DAL
TOPLAM24 GÜN5,5 GÜN29,5 GÜN ​​​​​


İpek Böceği Bakım Besleme Öncesi Yapılacak İşler

Besleme evinde böceklerimizi beslemeye başlamadan 7 ila 10 gün öncesinde böcek evinin ve beslemede kullanılacak malzemeleri (sele, sepet, kasa, bıçak, kerevet tahtaları vb.) temiz su ile yıkanmalı ve güneşte kurutulmalıdır. Kapı, pencere, duvarlarda veya zeminde yarık, kırık, çatlak, delik yerler varsa tamir edilmeli, camlar perde ya da kağıt ile kapatılmalı, besleme odasının duvarları mutlaka kireç ile badana edilmelidir.

Kasa, koli ve benzerinin içleri ile kerevet ve masa üzerine serilecek olan kağıt veya gazetenin herhangi bir kokuyla temas etmemesine ve özelikle gazetelerin güneşe serilip havalandırılmış olmasına dikkat edilmelidir. Hastalık ve zararlılar için kullanılacak olan sönmüş kireç tozu böceklerimiz besleme evine gelmeden önce hazır edilmelidir.

İpek Böceği Yumurtalarının Temini

İpek böceği yumurtaları  Ülkemizde KOZABİRLİK tarafında, üretici sayısının yoğun olduğu bölgelere inficar ettirilmiş (kuluçka işlemi gerçekleştirilmiş) olarak verilmektedir. İpekböceği beslemek isteyen;  Ege ve Akdeniz bölgesindeki (İzmir, Muğla, Antalya, Hatay….vb.) üreticilerin Nisan ayı başında, diğer bölgelerdeki üreticilere  ise Nisan ayı sonuna kadar inficar ettirilerek teslim edilir. İpek böceği yumurta talepleri KOZABİRLİK'E, BAĞLI KOOPERATİFLERE, TARIM VE ORMAN İL VE İLÇE MÜDÜRLÜKLERİNE veya üretim yapılan bölgelerde görevli personele bildirilir.

İpek böceği tohumlarının inficarında amaç tohumlarda  aynı zamanda sağlıklı ipek böceklerinin de elde edilmesidir. Bu dönemde hata yapılırsa çıkan ipek böcekleri zayıf, hastalıklara dayanıksız ve miktarı az olur. Sonuç olarak verim de düşük olur. Uygun yapılan bir inficarda istenilen günde, kısa sürede çıkışını tamamlamış, çok sayıda, sağlıklı ve yeknesak ipek böcekleri elde edilir.  İpek böcekleri için oda sıcaklığı 26-28°C ve nem % 75-80 olacak şekilde ayarlanır, masa veya kasa içine kağıt serilir, kesme tahtası ve keskin bıçak temin edilerek hazırlık tamamlanır.

Dut Bahçesi Tesisi

Dut bahçeleri iki şekilde tesis edilir:

 1. Kapama dut bahçesi

2. Tarla kenarına sınır ağacı olarak

 İpekböcekçiliği yönünden en uygun olanı; yalnızca dut ağaçlarının yetiştiği kapama dut bahçeleridir. Çünkü yaprak hasadı ve bakım işleri daha kolay yapılır. Yaprak elde etmek için dikilen dut ağaçları planlı olarak büyütülürler. Her yıl, ipek böceği besleme dönemi olan ilkbaharda "kafalama" şeklinde kesilmelidir, yoksa dut ağacı zamanla körelir ve yaprak verimi azalır.

İpek Böceğinin Beslenmesi

İpekböceğinin tek gıdası dut yaprağı'dır ve bir kutu ipek böceği için yaklaşık 500 kilogram dut yaprağına ihtiyaç vardır. İpek böceklerinin yediği yaprağın taze olması da besleme esnasında dikkat edilmesi gereken bir konudur. Beslemede zehirlenmelere karşı dut ağaçlarının bulunduğu bölgede ilaçlama yapılmamasına dikkat edilmelidir. Yapraklar günün serin saatlerinde, sabahları çiğ kalktıktan sonra veya akşama doğru güneş etkisini kaybettikten sonra toplanmalıdır. Beslemede yaprak kalitesi çok önemli olup; solgun, tozlu, ıslak, çamurlu, sert, kart, kızarmış yapraklar besleme için uygun değildir. Böceklere yaprak verilmeden önce eller mutlaka sabunla yıkanmalıdır. İpek böceklerinin birinci, ikinci ve üçüncü yaşlarda yaprak tüketimleri azdır, bu yaşlarda besleme için dalların en ucunda ki yeni filizlerin bir gerisindeki yapraklar tek tek toplanır ve böceklere kıyılarak verilir. İpek böceklerinin dördüncü ve beşinci yaşlarında yaprak tüketimi artar. Dördüncü yaşta dallar üzerinde bulunan filizler kırılarak, beşinci yaşta ise dallar (1 yıllık sürgün) kerevet enine göre kesilerek verilir. Yapılan dal kesme işlemi hem yaprak hasadını kolaylaştırmakta, hem de ağaçların budanmasını sağlamaktadır, burada dikkat edilecek husus kesilen dalın kesme yeri ile gövde arasında bir ya da birkaç yaprak gözünün bırakılmasıdır.

Hasat dal biçiminde yapılıyorsa dallarıyla birlikte, eğer yaprak hasadı veya yaprak ayıklaması yapılmışsa sele veya temiz bir çarşafa konularak en kısa sürede yapraklar besleme yerine nakledilmeli, dut yaprakları açık kasa bir araçla naklediliyorsa yaprakların üzeri muhakkak nemli çarşafla örtülerek, nakliye sırasında yaprakların ezilmemesine, egzos dumanı, güneş ışığı ve kimyasal kokulara maruz kalmamasına dikkat edilmelidir.

Besleme yerine getirilen yapraklar hemen sele ya da çarşaftan çıkartılarak havalandırılmalıdır. Dut yaprakları besleme yerine yakın, loş ve serin bir yerde saklanmalıdır.

Böceğin yaş ve tüketimine göre fazla yaprak verilmesi küneyi fazlalaştırır, böcek yaprağın altında kalır, gelişemez ve kırıklı (irili, ufaklı) böcek olur. Az yaprak verilmesi ise böceğin yeterince beslenmemesi sonucu gelişememesine, zayıf kalarak, hastalıklara açık hale gelmesine sebep olur. Az gelişen ve zayıf kalan böceğin bakım besleme süresi uzar, böceğin geç ve zayıf koza örmesine neden olur. Buda üründe kilo kaybına sebep olacağından, istenilen gelir elde edilemez. İki durumda da böcek hastalıklara açık hale gelir ki bu da böcek ölümlerine ve koza kaybına neden olur.

İlk Besleme

İpek böceklerinin birinci, ikinci ve üçüncü yaşlarında yapraklar böceklere kıyılarak verilir, bu işlemde bıçak keskin, kesme tahtası temiz olmalı ve kıyma esnasında yaprağın ezilmemesine dikkat edilmelidir. Beslemede kullanılan yapraklar böceğin iki katı büyüklüğünde kıyılmalıdır.

İpek böcekleri üreticilere ulaştırıldığında hemen beslemeye alınmalıdır. İnficar çerçeveleri açılıp üstteki beyaz kağıt ve tül besleme için hazırlanan yere konur ve kıyılmış yaprak verilir. Çerçevede kalan böcekleri alabilmek için birkaç yerinden yırtılmış bütün yapraklar, çerçeve üzerine konularak böceklerin yaprağa çıkması için 1,5-2 saat beklenir, yaprağa çıkan böcekler besleme yerlerine seyreltilirler. Daha geç inficar (kuluçka) eden böcekler olur ise kırıklığı engellemek için ayrı olarak beslenmelidir.

İlk üç yaş için günde beş kez besleme yapılırken dördüncü ve beşinci yaşlarda günde üç kez beslemek gerekir.

Bakım Besleme Yeri ve Alanı

Bir kutu ipek böceği (20.000 adet) besleyebilmek için toplam 25 ile 30 m2 besleme yatağı gereklidir. Besleme için 22 derecenin altına düşmeyen 29 dereceyi geçmeyen kapalı, havalandırma yapılabilecek yerler uygun olur. Yetiştiricilik için en uygun besleme şekli kerevet sistemidir. Kerevetler yerden 20-25 cm, katlar arası da en az 65-70 cm mesafeli ve  genişliği 100-110 cm arasında olmalıdır. Yemleme  ve diğer işlemler için kerevetler arasında en az 1 metre boşluk bırakılmalıdır.

Nem ipek böceği gelişiminde koza verimi ve kalitesine doğrudan etkilidir. Hem böcek gelişimi hem de yaprakların kurumasını engelleyerek, böceğin yapraktan daha fazla beslenebilmesini sağlar. İlk üç yaş için %75-80, dört ve beşinci yaşlarda ise %60-75 nem olmalıdır. Besleme evini mutlaka  ısı  ve nem ölçer ile kontrolünü sağlamak gerekir.

İpek böcekleri sürekli temiz havaya ihtiyaçları vardır. Besleme alanının havalandırması yapılırken içeride cereyana sebep olmayacak şekilde tek yönlü yapılmalıdır.

Direkt güneş ışığı ve fazla aydınlatma ile çok karanlık ortamlar ipek böceklerinin sevmedikleri ortamalardır. Loş ortamları tercih ettikleri için pencerelerde perde veya ince kağıt kullanılarak kerevetlerin eşit bir şekilde aydınlatılması sağlanmalıdır.

Kireç Uygulama

Bütün hayvansal üretimlerde olduğu gibi iyi bir ürün için yetiştirdiğimiz ipekböceklerinin de sağlıklı olması gerekir ama ipek böceği hastalıklarının tedavisi yoktur. Bu sebepten ipek böceklerini hastalandırmamak gerekir. İpek böceklerinde bakteri, virüs, mantarlar ile bulaştırmamaya özen göstererek yetiştiricilik yapılmalıdır. Besleme yerini hastalık kaynaklarından ne kadar iyi arındırırsak başarı şansımız da o kadar artar. Bunun için en uygun malzeme sönmüş kireç tozudur.

Sönmüş Kireç piyasada hazır olarak satılmaktadır ve 15-20 kg. toz kireç bir kutuluk besleme için yeterlidir. Kireç tozunu, besleme esnasında besleme yatağında var olabilecek mikroplara karşı kullanırız. Bu iş için en uygun zaman ipekböceklerinin yaprak yemediği uyku yani deri değiştirme dönemleridir. İpekböcekleri uyku devresine girdiğinde küne dediğimiz besleme yatağının üzerine ipekböceklerini de örtecek şekilde kireç tozu serpilir. Serpme işleminde küçük bir elek veya tülbent içine konarak böceğin üzerine ince bir tabaka olacak şekilde atılır.  Böylelikle böceklerin deri değiştirmesi kolaylaştırılır, küne de ki aşırı küf ve nemden kaynaklanabilecek bakterilerin oluşumunu engeller ve böylece ipek böceklerini hastalıklardan korur.

Kireç uygulaması her uyku döneminde uygulanacağı gibi ortamın aşırı nemli olması, besleme yerine karınca gelmesi, yaprak kaynaklı zehirlenmelerde böceğin yaprak yemesini önlemek için de kireçleme yapılır.

Küne (Alt) Temizleme

Besleme yatağındaki daha önceden verilen dut yaprağı ve kireç kalıntılarının, böcek dışkı ve derilerinin ortadan kaldırma işlemine küne (alt) temizleme denir. Küne temizleme işlemi yapılmadığı zaman küne altında kalan böcekler yeterince beslenemez iki kerevet arası yeterince hava alamadığından, künede küf ve mantar oluşur. Bu nedenle böceklerin hastalanma riski artar.

İpek böceklerinin küne (alt) temizliğinde delikli ağlar veya buna benzer malzemeler küneyi kaplayacak şekilde böceklerin üzerine serilir, serilen ağın üzerine yaprak verilerek böceklerin altta ki eski yapraktan ağın üzerinde ki yeni yapraklara çıkması için iki öğün yemleme yapıldıktan sonra, iki kişi karşılıklı ağı kaldırır, altta kalan böcek varsa bunları küneden aldıktan sonra küneyi toplayarak çöpe atar. Küne temizliğine üst raflardan başlanılır ve bütün raflarda ki böceklerin alt temizliği yapılıncaya kadar devam eder. 

Askı ve Koza Hasadı

Askı malzemesi olarak meşe, hardal, dikensiz pırnar, püren, kesme, çam dalı ve katırtırnağı ( poruk, borcak) gibi bitkiler kullanılabilir. Bitkisel askılar böcek askıya çıkmadan 7-10 gün önce toplanıp kurutulmalıdır. Sadece çam dalı kurutulmadan kullanılabilir. Bir kutu böcek için yaklaşık 30x40 cm ebatlarında 200-250 adet bitkisel askıya ihtiyaç vardır. Askı döneminde besleme odası tek taraflı olarak sık sık havalandırılmalıdır.

Kozaların askıda kalma süresi askıya çıkış tarihinden itibaren 8 ila 10 gün arasında değişir. Askıdan alınan kozanın etrafındaki koza pamuğu ayıklanmalı, koza içindeki lekeli ezik ve zayıf kozalar seçilip ayrı kaplarda serin bir yerde muhafaza altına alınarak, Kooperatif alım ekiplerine haber verilmelidir. 

İpek Böceklerinde Görülen Zehirlenmeler

-Dut bahçelerinin etrafındaki bahçelere uygulana zirai ilaçlamalardan kaynaklı yaprak zehirlenmeleri,

-Besleme yerinde önceden uygulanan kimyasal ilaç zehirlenmeleri (sivrisinek, karasinek, pire vs.)

-Mahallelerde belediyeler ve muhtarlıklarca yapılan haşere ve sinek mücadelesinden dolayı uygulanan ilaçlamalar ipek böceklerinin zehirlenmelerine neden olabilir.

Böcek beslenen yerde kesinlikle sigara içilmemeli; böceğe yaprak veren kişi parfüm, kolonya gibi kimyasalları kesinlikle kullanmamalıdır.

Zehirlenen ipek  böceği, hilal şeklinde kıvrılır, kafasını sağa sola sallar, böceğin etrafı sarı bir sıvıyla kaplanır, böcek ortamdan uzaklaşmaya çalışır. Böyle bir durum görüldüğünde derhal kapı pencere açılıp, bol miktarda sönmüş toz kireç atılarak verilen yaprakları yemeleri önlenir. En kısa sürede başka bir yerden toplanan ya da temiz olduğundan emin olduğumuz yeni yapraklar ya da filizler böceğe verilerek, yaprak veya filize gelen böcekler yeni yerine taşınmalıdır.

İpek Böceği Zararlıları

Zararlılardan en büyük zararı karınca vermektedir. Ayrıca fare, kertenkele, kuşlar, tavuk vb. hayvanlar sayılabilir.

Bu zararlıların besleme evine girişi engellenmeli, pencerelere mutlaka sineklik takılmalıdır. Kerevet ayaklarını içi su dolu kaplara koyarak karıncanın kerevete çıkması engellenmeli, pencere kenarlarına bol miktarda toz kireç atılmalıdır.

İpek Böceği Hastalıkları

1-Sütleme Hastalığı: Etli böcek veya irinli böcek olarak isimlendirilen sütleme hastalığı bir virüs hastalığıdır. Başlıca etmeni kirli kızışmış yapraklar ve aşırı nemdir. Hastalığa yakalana böceklerin boğum araları şişer ve bu boğumlarda iltihap oluşur. Hasta böceklerin ayaklarından birisi koparılırsa süt rengi bir sıvı akar. Bu hastalığın görüldüğü yerlerin çok iyi dezenfekte edilmesi gerekir yoksa hastalık sonraki yıllarda tekrar ortaya çıkabilir.

2-Baygınlık Hastalığı: Bakteri hastalığıdır. Aşırı sıcak ve kirli, kızışmış yaprak başlıca etmendir. Hastalanan böceğe ilk bakıldığında baygın gibi hareketsiz yatar. Dokunulduğunda vücudu ilk başlarda önce süngerimsi bir yapı ve kızılımsı bir renk, ortamdan uzaklaştırılmaz ise siyahımsı bir renk alır.

3- Kireç Hastalığı: Bir mantar hastalığı olup aşırı rutubetli yerlerde yaygın olarak görülür. Besleme yatağında oluşan mantar böceğin vücuduna girerek böceğe zarar verir. Hastalanan böcek başlarda pembeye yakın bir renk alır. Sonrasında mantar sporları vücudu kaplayarak sertleşir ve böcek donmuş kireç şeklini alır.

Hastalanan böcek kerevet kenarlarına gelerek kendini yere atar. Ama buralara gelirken dolaştığı yerlere ve yapraklara, dışkı ve vücudundan akan sıvıyla diğer böceklere hastalığı bulaştırır.

4-Koza Örememe Sendromu: Son yıllarda Ülkemizde yapılan araştırmalarda bazı yaprak gübresi (sıvı gübre) ve Böcek Gelişim Düzeni Bozucu etken maddeye sahip yabancı ot ilaçlarının bulaştığı yapraklarla beslenen ipek böceklerinin hormonel yapısının bozulduğu ve beşinci yaşın sonunda koza öremediği görülmektedir.

 

İPEK BÖCEĞİ BESLENMESİNDE KULLANILAN DUTLARIN ÇEVRESİNDE HER TÜRLÜ KİMYASAL İLAÇ VE MADDELERİN KULLANILMAMIŞ OLMASINA DİKKAT EDİLMELİDİR.

 

KAYNAK: www.kozabirlik.com

İl Müdürlüğümüzce yürütülen "Ödemiş İlçesinde Kadın Çiftçilerle İpek Böceği Yetiştiriciliğinin Yeniden Canlandırılması" projesinde gerçekleşen faaliyetler,

  1. Proje Ekibinin Oluşturulması
  2. Proje Tanıtımının Yapılması, eğitim Dökümanlarının  Basılması ve Eğitim Araçlarının Alınması
  3. Bilgi Toplama Faaliyetleri
  4. Bütçenin Denetlenmesi ve Değerlendirilmesi
  5. Eğitim ve Üretim Yerlerinin Oluşturulması
  6. Kursiyerlerin Belirlenmesi
  7. Yetiştiricilik ve Üretim  Konusunda Eğitim Verilmesi
  8. En İyi üretici Kadın Çiftçilerin Desteklenmesi
  9. Faaliyetlerin Denetleme ve Değerlendirme Toplantılarının Yapılması
  10. Yurtiçi Uygulamaların Görülmesi İçin Teknik Geziye Gidilmesi
  11. Tanıtıcı Broşür, afiş ve Levhaların Hazırlanması
  12. İl Müdürlüğü Sayfasında Proje İle İlgili Web Sitesi Oluşturulması
  13. Proje Sonuçlarının Duyurulduğu Basın Toplantısının Düzenlenmesi 


Ödemiş'te geçmişi 1300'lü yıllara kadar uzanan ipek böceği yetiştiriciliği ve ipek dokumacılığı, 1990'larda sekteye uğrasa da şimdilerde yürütülen projelerle yeniden canlandırılmaktadır. Tırtılın kendini hapsettiği kozayla başlayan süreç  Ödemiş'teki dokuma tezgahlarında son bulurken çarşaf, nevresim, yazma ve eşarp gibi çeşitli nakışlı örtüler, peştamal gibi geleneksel ürünlere dönüştürülmektedir. Projemiz ile İzmir iline bağlı Ödemiş ilçesinde ipek böceği üretimi için daha modern ve sürdürülebilir şartlar oluşturarak potansiyeli ortaya çıkarmak ve arttırmak. Projeden faydalanan çiftçi kadınlarımız tarihsel mirasa sahip çıkarak; yerel, geleneksel ve yöresel el işlerinin tanıtımını yapacak, hem kendi ekonomilerine hem de ülke ekonomisine katkıda bulunacaklardır. Bu çalışma ile kadın çiftçilerimiz boş zamanlarını değerlendirerek yan gelir sağlayabileceklerdir. Ayrıca Bölgede üretilen nadide ipeklerle elişleri üreten diğer kişilere de kaliteli malzeme sağlanmış olacaktır.

Kırsal alandaki kadınlar yerinde ipek böcekçiliği yetiştiriciliği ve yaş koza üretimi konusunda mesleki eğitimler verilerek bu iş kolunda istihdama katkıda bulunmaları sağlanacaktır. İzmir ili Ödemiş İlçesindeki gelir seviyesi düşük olan kadın ve genç kızlara ipek böceği yetiştiriciliği ve yaş koza üretimleri konularında eğitim vererek mesleki vasıf kazandırmak ve bu yolla ipek böcekçiliği sektöründe küçük aile işletmelerinde istihdam edilebilirliği arttırılacaktır. Ayrıca ipek böcekçiliği kırsal kalkınma temelli sürdürülebilir bir faaliyet alanı olarak desteklenmiş olacaktır.

​Proje Sahibi: İzmir İl Tarım ve Orman Müdürlüğü

Projeyi Destekleyen Kurumlar  ve  Destekleri

Tarım ve Orman Bakanlığı Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı: Ödemiş İlçesinde Kadın Çiftçilerle İpek Böceği Yetiştiriciliğinin Yeniden Canlandırılması Projesi Kadın Çiftçiler Tarımsal Yayım Projesi kapsamında Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı tarafından 150.000 TL (YÜZELLİBİN TL)'lik bütçe ile desteklenmiştir.

Ödemiş Belediyesi Başkanlığınca;

- Üçkonak Mahallesinde 5000 m² kapama dut bahçesi tesis alanı temini

- Fidan dikimi, bakım ve sulama işlemlerinin gerçekleştirilmesi,

- İpek Böceği evinin tahsisi,

-İpek böceği evinin temizlik ve çevre düzenlemesi,

-Zeytinlik Mahallesinde 3500 m²'lik yeni fidan dikimi için arazi temini,

- Ulaşım ve Organizasyon hizmetleri

Koza Birlik:

- Bahçe tesisi aşamasında teknik bilgi desteği,

-Kursiyerlerin eğitimi aşamasında uzman desteği,

-İpek  böceği evinin kurulumu aşamasında gerekli malzemeler konusunda danışmanlık

-Zeytinlik Mahallesindeki  3500 m²'lik alana dikimini gerçekleştirmek üzere 500 adet dut fidanı temini

Ödemiş İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü: İlçe Müdürlüğü teknik personelinin projenin yürütülmesi aşamasındaki desteği

Kırsal alandaki kadınlara yerinde ipek böcekçiliği yetiştiriciliği ve ürün üretimi konusunda mesleki eğitim verilerek bu iş kolunda istihdama katkıda bulunmaları sağlanacaktır. İzmir İli Ödemiş İlçesinde gelir seviyesi düşük olan kadın ve genç kızlara ipekböcekçiliği yetiştiriciliği ve yaş koza üretimleri konularında eğitim vererek mesleki vasıf kazandırmak ve bu yolla ipek böcekçiliği sektöründe küçük aile işletmelerinde istihdam edilebilirliğini arttırmaktır. Ayrıca ipek böcekçiliğinin kırsal kalkınma temelli sürdürülebilir bir faaliyet alanı olarak desteklenmesi genel amaçtır.

İpek böcekçiliği ekonomik ve sosyal boyutu birlikte göz önüne alındığında, aile içindeki 7'den 77'ye tüm bireylerin emeğinin değerlendirilerek, bölge insanının gelir seviyesinin arttırılmasıyla, köyden kente göçün önüne geçilerek, üretime dayalı sosyal bir gelir dağılımı da sağlamaktadır. Son yıllarda tüm Dünya'da olduğu gibi Ülkemizde de tüketicilerin bilinçlenmesiyle ekolojik ve doğal ürünlere olan talep artışının olduğu ve bu artışın süreceği görülmektedir. Ülkemizde organik tarım üretiminin gelişmesi ile birlikte, organik üretimin gerçekleştirildiği sahalarda, alternatif bir ürün olarak ipek böceği yetiştiriciliği de teşvik edilmelidir. Hali hazırda böyle bir üretim devam ederken bu potansiyel kesinlikle kaybedilmemelidir.

Ödemiş ilçesinde var olan potansiyeli belirlemek ve belirlenen potansiyele göre öncelikle kozaların sağlıklı, temiz  ve kaliteli üretilebileceği İpek Evi inşa etmek. Bu arada da ipek böceklerinin yegane yiyeceği olan dutluk tesisi yapılması hedeflenmektedir.

Mevcut Durum, İhtiyaçlar ve Sorunların Tanımlanması

Ülkemizde ipek böceği yetiştiriciliği arazilerin diğer tarım dallarına elverişli olmadığı yörelerle  gelir kaynakları çok kısıtlı aileler tarafından küçük ölçekte yapılan çok fazla yatırım gerektirmeyen ve kırsal alanda gizli işsizliğin önlenmesi ve tarımsal gelirin daha dengeli dağılmasında önemli derecede etkili yardımcı bir tarım faaliyeti olarak yürütülmektedir.

Tarımsal ilaçlamalar nedeniyle yaşanan zehirlenmeler, sanayideki gelişmeler nedeniyle köyden şehre göçler sonucunda köylerde genellikle yaşlı nüfusun kalması, yılda 1 kez yapılabiliyor olması nedeniyle özel besleme yerlerinin yapılmayarak evlerde beslemenin yapılmakta olması gibi nedenlerle üretimde azalmanın yaşanması en önemli sorunlardır.

Ülkemizde 1980-1990 yılları arasında ortalama 40 ilde ipek böceği yapılmasına rağmen 1999 yılında bu sayı 12 ile düşmüştür. 2000 yılından bu yana üreticilere Koza Birliğe teslim edilen ürüne kg başına Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının Hayvancılık Destekleme kapsamında destekleme ödemesi yapılmaktadır. İpek böceği yumurtaları ücretsiz olarak üreticiye verilmektedir. 2001 yılında 13 olan ipek böceği besleyen il sayısı 2016 yılına gelindiğinde 42'ye; 213 olan köy sayısı ise 2016 yılında 459'a yükselmiştir. Aynı şekilde ipek böceği besleyen aile sayısı 2001 yılında 2.000'in altına düşmekle birlikte söz konusu 16 yıllık dönemde 2.000'in üzerinde seyretmiş, 2015 yılında 1956 olan üretici sayısı 2016 yılında 2.001'e yükselmiştir. Açılan kutu sayısında da benzer bir seyir görülmekte olup 2001 yılında 2.288 olan kutu sayısı 2016 yılında 5.302 olmuştur. Ülkemiz toplam yaş koza miktarı ise bu yıllar arasında 2 kattan fazla artış göstermiştir. Dünya nüfusunun her geçen gün artması ve doğal liflerden yapılan tekstil ürünlerine doğru yönelme ipek ve ipek ürünlerine olan talebi arttırmakta ve dolayısıyla ipek tüketimi artmaktadır.

Ülkemizde ise ipek böcekçiliğinin sürdürülebilirliği açısından İzmir ili ve ilçeleri yöresel üretim yapan ve işleyen en iyi örneklerden biridir. Bu proje ile yörede ipek böceği yetiştiriciliği ile uğraşan küçük aile işletmelerinin sayıları arttırılmaya çalışılacak kaliteli üretim ve ürün işleme ile ekonomik gelirlerine katkı sağlanacaktır. Ödemiş  ipeğinin,  İzmir İli ve çevresinde yüzyıllardır folklorik kültüre yapmış olduğu katkısı korunmuş olacaktır.

Projeden Doğrudan Ya da Dolaylı Yoldan Fayda Sağlayacak Hedef Grup/Gruplar 

Projenin hedef grubu İzmir ili Ödemiş  ilçesinde bulunan ipekböcekçiliği üretimi faaliyetleri ile uğraşmak isteyen halihazırda yetiştiricilik yapan kadın üreticiler, eğitime katılacak 30 kadından oluşmaktadır. Hedef grupta yer alan kadınların aileleri (yaklaşık 150 kişi), Tüketiciler (yerli ve Yabancı Turistler) (yaklaşık 1000 kişi), İzmir il merkezi ve ilçelerinde bulunan ipek ürünlerin pazarlanmasında rol alan birimlerdir. 

Fayda Sağlayan Hedef Gurubun Neden Seçildiği ve Seçim Kriterleri, Tahmini Sayısı 

Hedef grup ipek böcekçiliği eğitimine katılacak 18-50 yaş arası 30 kadın düşük sosyo-ekonomik düzeydeki aileler arasından seçileceklerdir. İpek böceği yetiştiriciliği içerisinde kadınlar ipek böceğinin bakım, besleme ve koza hasadı gibi alanlarda çalışmakla birlikte geleneksel ipek ürünlerin üretiminde bulunarak gerek işletmenin toplam ekonomik gelirine gerekse de kendi istihdamlarına önemli düzeyde katkıda bulunacaklardır. Ekonomik olarak güçlenen kadınlar hem aile içinde hem de toplumsal yaşamda özgüvenleri ile ayakta kalabileceklerdir.

Projenin uygulanması halinde yapılacak eğitim, bilgilendirme ve talep yaratma çalışmaları ile ipek böcekçiliğinin öneminin benimsetilmesi sayesinde ipek üretimini ve talebini önemli ölçüde arttıracağı düşünülmektedir. Ayrıca kadınların sürdürülebilir kırsal yaşamdaki katkıları ve el sanatları üretimindeki etkin fonksiyonları da ipek ürünlerin üretimlerinin arttırılmasına da olanak sağlayacaktır. Projenin sonuçlanması ile birlikte ipek ürünlerine olan tüketici taleplerindeki artış, ipekböceği yetiştiriciliği ve el ürünleri yapan üreticileri etkileyeceğinden bu grup nihai faydalanıcı konumunda olacaktır.

Teklif Edilen Projenin Amaçlarının Geçerliliği

*İzmir ilinde kırsal kalkınmanın sağlanmasında büyük rol oynayan ipek böcekçiliğinin desteklenmesi, kaliteli ipek üretiminin sağlanması ve kadınların köylerinde istihdam edilmeleri yolu ile üretime katılmalarının teşvik edilmeleri.

*İzmir ilinde mevcut geleneksel ipek ürünlerin saptanması, hediyelik ve turistik eşyaya yönelik yeni tasarımlarla ürün profilinin geliştirilmesi, saptanan ve tasarlanan yeni ürünlerin ilgili sektörlere (geleneksel tekstil işletmeleri, moda sektörü, Kültür ve Turizm Bakanlığı Tarım ve Orman Bakanlığı, Valilik, Kaymakamlık ve Belediyeler vb.) tanıtılması, İzmir İli Ödemiş, Beydağ İlçelerinde bulunan kadınlara ipekböceği yetiştiriciliği ve kozadan ipek lifinin elde edilmesi, işlenmesi konusunda bilgilendirme, eğitim-kurs çalışmaları düzenlemek ve yörede gün geçtikçe azalmış olan fakat yeni yeni canlanmaya başlayan  ipek böcekçiliğin sürdürülebilirliğinin sağlanması için yöre halkının bilinçlendirilmesini sağlamak projenin önemli amaçlarındandır.

*İzmir ilinin tarımsal, kültürel ve tarihi mirası olan ipek böcekçiliğinin ve ipeğe dayalı ürünlerin korunması ve gelecek nesillere aktarılması da projenin bir diğer amacıdır.

*İzmir İli Ödemiş İlçesine bağlı Birgi Mahallesi geleneksel mimarisi, anıtsal mimarisi ve hoş sokaklarıyla açık hava müzesi gibidir. Doğal arkeolojik ve kentsel sit alanı olan mahallede turizm oldukça canlıdır. Ayrıca tarihi dokusu nedeniyle film ve reklam çekimleri için kullanılması nedeniyle mahalleye gelen turist sayısını önemli ölçüde arttırmaktadır ve İpek ve kozadan elde edilen ürünlerin pazarlanması da sorun olmamaktadır.

Proje Ekibi

İl Müdürü: Zekeriyya ERDURMUŞ

K.T.V. Şb. Müdürü: Ali ATEŞ

Ziraat Yüksek Mühendisi Gülten KAHRAMAN

Ziraat Mühendisi Canan Yıldız KUTLAR

Ziraat  Yüksek Mühendisi Selahattin GÜNER

Ziraat Mühendisi Nursel MERAL

Proje Koordinatörü

Ziraat Yüksek Mühendisi Gülten KAHRAMAN

İzmir İli Özel Projeler Programı "Becerikli Kınalı Eller İpek Böceği Üretimini Tekrar Canlandırıyor" İl Özel Projesinin Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığında 10.04.2019 tarihinde yapılan toplantıda alınan kararlar:

  1. Proje metinine son şeklin verilmesi
  2. Proje yürütme ve yönlendirme komitesinin oluşturulması.
  3.  Proje adının yeniden oluşturularak tüm metinlerde aynı başlığın kullanılması, sloganın belirlenmesi (Alınan karar ile Projenin adı "Ödemiş İlçesinde Kadın Çiftçilerle İpek Böceği Yetiştiriciliğinin Yeniden Canlandırılması" Projesi olarak değiştirilmiştir)
  4. Proje çalışma takviminin oluşturulması
  5. Projenin açılış ve eğitim çalışmasının başlatılmasına yönelik planlamanın yapılması
  6. Kadın çiftçi eğitimi için duyuruların yapılarak sayının ve kriterlerin belirlenmesi, proje metninde yer alması
  7. Proje kapsamında böcek evi yerine ait çalışmanın yeniden görüşülmesi
  8. Sertifikalı eğitim konularının belirlenmesi
  9. Eğitim müfredatının (teorik ve uygulamalı) ve eğitici kadrosunun belirlenmesi
  10. Bakanlığımız ve İŞKUR arasında imzalanan Aktif İşgücü Piyasası Protokolü kapsamında İŞKUR ile görüşmenin yapılması
  11. AB ve ulusal politika ve planlarda ipek böceği yetiştiriciliği ile ilgili yer alan bilgilere proje metninde yer verilmesi
  12. Proje kapsamında oluşturulacak basılı yayın ve görsellerde, demonstrasyon alanında hazırlanan tabelalarda "Kadın Çiftçiler Tarımsal Yayım Projesi" ifadesinin yer alması
  13. Tanıtım ve Eğitim materyallerinin hazırlanması ( afiş, liflet, kitapçık, broşür,vb) konusunda Başkanlığımızla koordinasyon halinde olunması, basım öncesi onay alınması
  14. Sponsor olacak kurum ve kuruluşlarla ile görüşmelerin yapılması Başkanlığımızla görüşmelerin paylaşılması
  15. İl Müdürlüğü Web sayfasında proje ile ilgili bölümün oluşturulması devamlı güncellemelerin yapılması
  16. Basılı materyallerin Proje kapsamında raporlamanın düzenli olarak EYDB'na gönderilmesi
  17. Proje tamamlanmasını takiben "proje kitapçığı" nın oluşturulup basımının gerçekleştirilmesi
  18. Yazılı ve sözlü tüm materyallerde "……………… Projesi Kadın Çiftçiler Tarımsal Yayım Projesi kapsamında Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı tarafından desteklenmiştir" ifadesine mutlaka yer verilmesi

Taraflardan Ödemiş İlçe Belediye Başkanlığı tarafından 26.12.2017 tarih ve 20742178-804-E.393/28123 sayılı yazıları ile ipekböceği beslenmesinde kullanılmak üzere Ödemiş İlçesi Üçkonak Mahallesi Müderris bağı mevkiindeki 295 parsel nolu 21.300 m²'lik taşınmazın İzmir İl Tarım ve Orman Müdürlüğüne tahsisi sonucunda, 5.000 m²'lik kısmında Ödemiş Belediye Başkanlığınca Şubat 2019 itibariyle dutluk tesisi oluşturulması ve 29.07.2019 tarih ve 10187159-756-E.2382/13086 sayılı yazıları ile Zeytinlik Mahallesi 408 parselde kayıtlı 6.370 m²lik arazinin yeni dut bahçesi tesisi için tahsisinin yapılması.

Tesisi yapılan dutlukta Ödemiş Belediye Başkanlığınca dikilen fidanların sulanabilmesi için damlama sulama sisteminin kurulması ve çevreden gelebilecek tehlikelere karşı dut dikimi yapılan alanın çevresinin çit ile  çevrilmesi .

Ödemiş İlçesi Zeytinlik Mahallesi 17 Pafta 1628 Parselde bulunan taşınmazın üst katının Ödemiş Belediye Başkanlığınca İzmir İl Tarım ve Orman Müdürlüğüne tahsisi gerçekleştirilmesi.

Tarafların Zeytinlik Mahallesindeki taşınmazın ipek böceği yetiştiriciliğine uygun hale getirilebilmesi için gerekli bütçenin Tarım ve Orman Bakanlığının Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığının 06.2 Müşavirlik Giderleri Kaleminden karşılanmasına; taşınmazda gerçekleşecek olan temizlik ve gerekli tadilatların (elektrik- su tesisatı, boya-badana, çevre düzenlemesi vs.) yapımı sırasında Ödemiş Belediye Başkanlığı bünyesinde çalışan işçilerin görevlendirilmesi.

İpek böceği besleme evinde, yetiştiriciliğin gerçekleştiği dönemde aboneliği Ödemiş Belediye Başkanlığına ait olan elektik ve su faturası belediye başkanlığınca ödenmesi.

İzmir İl Tarım ve Orman Müdürlüğünce hazırlanan ve yürütülen projemiz kapsamında Ödemiş İlçesi Zeytinlik Mahallesinde 11.09.2019 tarihinde İŞKUR ve Ödemiş Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğü ile ortaklaşa açılan ve sekiz (8) gün süren "İpek Böceği Yetiştiriciliği ve İşçiliği" kursu 20.09.2019 tarihinde tamamlanmıştır. Kursa 14 kadın çiftçimiz katılmış olup başarı ile kursu tamamlamışlardır.

Eğitim çalışmasında,

1.Çalışanların  İş Sağlığı ve Güvenliği (16 Saat)

2. Dut Yetiştiriciliği, İnficar, Genç İpek Böceğinin Bakımı ve Beslenmesi (16 Saat)

3.Yetişkin İpek Böceklerinin Beslenmesi (8 Saat)

4. İpek Böcekçiliğinde Askı, Koza Hasadı ve Sektörde Paydaşlar (8 Saat)

5. İpek Böceği Hastalıklarından Korunma ve Zararlılarla Mücadele Yolları (8 Saat)

Konularında eğitimler verilmiştir.

​
​
​
​


"Ödemiş İlçesinde Kadın Çiftçilerle İpek Böceğinin Yeniden Canlandırılması" İl Özel Projesi Kadın Çiftçiler Tarımsal Yayım Projesi kapsamında Eğitim ve yayın Dairesi başkanlığı tarafından finanse edilen bir projedir. Proje kapsamında gerçekleştirilen Hatay Gezisine İzmir İl Tarım ve Orman Müdür Vekili Musa BAKAN, Koordinasyon ve Tarımsal Veriler Şube Müdürü Ali ATEŞ,  Koordinasyon ve Tarımsal Veriler Şube Müdürlüğü Personellerinden Ziraat Yüksek Mühendisi Gülten KAHRAMAN ve Ziraat Mühendisi Nursel MERAL ile Ödemiş İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü Personellerinden Ziraat Mühendisi Sezer ÇETİNTAŞ ile 10 çiftçi kadınımız katılımıyla 27-29 Ekim 2019 tarihinde gezimiz gerçekleştirilmiştir.

İpek Böceği yetiştiriciliği ve İşçiliği konusunda eğitimlerini tamamlayan kadınlarımız becerilerinin arttırılması, yeni ürünler geliştirebilmeleri ve üretilen yerel ürünlerin markalaşması konusunda fikir sahibi olmaları amacıyla gezimiz hedeflenmiştir. Kadın dayanışmasının güçlenmesi ve çoğaltılması projenin amaçlarından biridir.

Hatay'ın Defne ilçesine bağlı Harbiye Mahallesinde bulunan Fikret DUMAN'a ait  İpek Ürünlerin Satıldığı Mağazadan İpek konusunda bilgiler alındı. Ardından Hasan BÜYÜKAŞIK ve ailesine ait dokuma atölyesine gidilip ipek çekmeden dokumaya kadar her türlü bilgi alındı ve yerinde incelemeler yapıldı. BÜYÜKAŞIK ailesine ait satış yerinde bulunan ürünler incelenerek bilgi alındı.

Hatay İl Tarım ve Orman Müdürlüğüne yapılan ziyaret ile İl genelinde yapılan İpek böceği yetiştiriciliği  ve ipek dokuma konularında karşılıklı görüşmeler gerçekleştirildi.











Proje Açılış Toplantısı ve Üçkonak Mahallesinde Dut Bahçesi Tesisi

25 Şubat 2019 tarihinde Ödemiş Belediye Kültür Merkezinde gerçekleştirilen proje açılış toplantısı ile Ödemiş Belediyesi tarafından tahsis edilen Üçkonak Mahallesindeki 5.000m²'lik araziye 1000 adet dut fidanının dikimi gerçekleştirilmiştir.





İpek Böceği Evinin Tadilatı

Ödemiş Belediyesi Tarafından Zeytinlik Mahallesinde tahsis edilen binada gerçekleştirilen tadilat, boya- badana ve ekipman alımları ile ipek böceği evi kullanıma hazır hale getirilmiştir.





İpek Böceği Evinin Açılışı

15 Eylül 2019 tarihinde Ödemiş ilçesi Zeytinlik Mahallesinde bulunan ipek böceği evinin açılış tören gerçekleştirildi. Törende "İpek Böceği Yetiştiriciliği ve İşçiliği"  kursunu başarı ile tamamlayan 14 çiftçi  kadınımıza başarı belgeleri verildi.



Zeytinlik Mahallesinde Dut Bahçesi Tesisi

16 Ocak 2020 tarihinde Zeytinlik Mahallesinde bulunan  3.500 m²'lik  araziye Koza Birlik tarafından temin edilen 500 adet dut fidanının dikimi gerçekleştirildi. 



Budama Çalışmaları

10 Şubat 2020 tarihinde Üçkonak ve Zeytinlik Mahallerinde bulunan dut bahçelerinde il Müdürlüğümüz teknik personellerince uygulamalı olarak  kadınlarımız ile  birlikte budama işlemleri  gerçekleştirildi.



İpek Böceklerinin Yetiştirilmesi ve Hasat Şenliği

15 Nisan 2020 tarihinde  ipek böceği evinde beslenmeye başlanılan ve 22 Mayıs 2020 tarihinde hasatı gerçekleştirilen 7 kutu ipek böceği ile kutu başı 47 kilo verim ile rekor elde edilmiştir.